Ebüzziyâ Kartları

Türkiye’de kartpostal basımına öncülük etmiş, önemli Osmanlı aydınlarından Ebüzziyâ Mehmed Tevfik‘e bir bakış…

Ne zamandır blogda yer vermek isteyip de bir türlü fırsat bulamadığımız Ebüzziyâ Tevfik, Leyla Özgecan’ın aşağıdaki tweet zinciri vesilesi ile nihâyet yer buldu.

Hayatını ve yaptıklarını öğrendiğimde çok etkilendiğim, hayran olduğum, son dönem Osmanlı aydınlarının belki de en renklisi Ebuzziya Tevfik hakkında, bir zincir yapmak istiyorum.
— leylaözgecan (@leyla_1ozgecan) June 2, 2018

1849 yılında İstanbul Sultanahmet’de dünyaya gelen Ebüzziyâ Mehmed Tevfik; Leyla Hanım’ın da belirttiği gibi renkli kişiliği ve hayran olunacak işleri ile hayatı boyunca üretmiş bir Osmanlı aydını idi. Matbaacılık ve yayımcılığı yanında aynı zamanda hattat, hakkâk, grafiker, ressam, dekoratör, seramikçi ve peyzaj mimarı olan Ebüzziyâ, halıcılık ve ince marangozluk gibi değişik alanlarda da usta bir sanatkârdı.

1881 senesinde Almanya’dan getirttiği baskı makineleri ile Türk matbaacılık tarihinde dönüm noktası sayılabilecek işlere imza atan Matbaa-i Ebüzziyâ‘yı kurmuş, 1897-1900 yılları arasında kartpostal basımında da öncü çalışmalara imza atmıştı. Kartpostal alandaki çalışmaları, İslâm Ansiklopedisi’nde Turgut Kut’un yazdığı Matbaa-i Ebüzziyâ maddesinde şu şekilde ifade edilmiş:

Bastığı tesbit edilen ilk kartpostal 28 Rebîülâhir 1306 (1 Ocak 1889) tarihlidir. Yılbaşı için hazırlanan kartpostalın ön yüzünde İtalyanca “buon capo d’anno” (iyi yıllar) ve “mübarek ola” yazıları bulunmaktadır. Değişik konularda altı ayrı seri halinde, üzerlerinde genel olarak “Yâddâşt-ı Kostantiniyye / Souvenir de Constantinople” ifadesinin yer aldığı, yirmi sekiz kartpostal tesbit edilmiştir.

1889-1900'da matbaa-i Ebüzziya'da basılan ilk kartpostallar (Ebüzziya Kartları) pic.twitter.com/CzdmrlL3lD
— Ruveyda Okumuş (@ruveyda_okumus) November 19, 2019

Tasarımları da kendisine ait olan kartpostalları Osmanlı Sultanları, Saraylar, Osmanlı Mareşalleri, Osmanlı Paşaları, Dünya Meşhurları ve Osmanlı Tipleri olarak altı seri numarası altında yayımlamıştı. 28 tanesi kendisine ait olduğu tesbit edilen bu kartpostallardan sadece ikisinde tarih vardı.