Çamlıca Kız Lisesi

Köklü eğitim kurumlarımızdan Çamlıca Kız Lisesi ve okulun tarihine bir bakış…

Yazı kaynak: Popüler Tarih Dergisi, Ocak 2005, Mekanlar ve İnsanlar – Engin Narin.

Çamlıca Kız Lisesi’nin ev sahibi Ahmet Ratip Paşa Konağı bugün, öğrencilerin yatakhaneden seyrettiği muhteşem İstanbul manzarasını değil, kendisine yüksekten bakan apartmanları görüyor…

Sultan II. Abdülhamid döneminin son yılları… Hicaz Umumi Valisi Müşir Ahmet Ratip Paşa, yazlık köşk olarak kullanmak üzere, ünlü mimar Kemalettin Bey‘e bir konak yaptırır. Fakat, 1908’de II. Meşrutiyet ilan edilince, bazı asker ve sivil yöneticiler gibi, rütbesi kaldırılıp Hicaz Valiliği’nden ve öteki görevlerinden uzaklaştırılır; Malta’ya sürgüne gönderilir. Yargılama sonunda aklanırsa da, yurda bir daha dönmez; Fransa’ya yerleşir ve 1913 yılında Paris’te ölür. Ahmet Ratip Paşa, adıyla anılan bu köşkte, bir gün dahi kalamaz.

Mimar Kemalettin Bey’in Eseri

Ahmet Ratip Paşa konağı, neo-klasik üslubunda, ünlü Türk Mimar Kemalettin Bey’e (1870-1927) yaptırılmıştı. Tamamen simetrik tasarlanan binaya, üç cepheden mermer merdivenlerle giriliyor…

Büyük bir özenle, pahalı ve değerli malzemelerle inşa edilen ve yaklaşık bin 600 metrekare alan kaplayan yapı; bodrum, zemin ve 2 kattan oluşuyor. Yapının merdiven korkulukları, bakara kristalinden; giriş merdivenleri ve diğer kısımlarda kullanılan mermerler İtalya’dan, banyodaki renkli, kabartmalı motifli fayanslar Viyana’dan, menteşeler ve kapı kolları Macaristan’dan getirtilmiş.

Bütün kapı ve pencerelerin üzeri, kalemişi olarak oyulmuş; Viyana’da yaptırılmış ve monte edilmiş. 43 odası, iki büyük salonu, bir hamamı ve her katta banyo daireleri var…

Ahmet Ratip Paşa Köşkü’nün son durumda Kadıoğlu Grup tarafından restore edildiği görülüyor.

Kaynaklarda yer alan bilgiler böyle. Ya anılarda kalanlar, unutulacak olanlar? Tavandaki kubbede bulunan kiraz vitraylar; küçücük bedenleri ile içine düşecekleri gibi hissettikleri eski alaturka tuvaletler; girilmesi kesinlikle yasak olan, ama hemen hemen bütün öğrencilerin ‘tadını unutamadık’ dedikleri, büyük ayva bahçesi; yatakhane penceresinden görünen muhteşem Boğaz silüeti…

Bunlar ne yazık ki artık yok; ne kiraz vitraylar ne ayva bahçesi, ne de Boğaz’ın muhteşem güzelliği…

Çamlıca İnâs Sultanisi

II. Meşrutiyet, aynı zamanda kadınların eğitiminin kabul gördüğü, bu konuda girişimlerin yapıldığı bir dönemdir. O dönemde Ahmet Ratip Paşa Konağı, içindeki eşyalar ve bahçesiyle birlikte, Maarif Nazırı Şükrü Bey tarafından Nezaret-i Celile adına satın alınarak kız koleji olur.

Lüks bir şekilde eğitime başlayan okula, Almanya’dan mürebbiyeler getirtilir. Fakat Osmanlı’nın çöken bütçesi bu lüksü karşılayamayınca okul, Çamlıca İnâs Sultanisi’ne (Kız Lisesi) dönüştürülür. 1922’de kapanan okul, cumhuriyetle birlikte Çamlıca Kız Ortaokulu olarak yeniden açılır. 1934’te, iki yıl Erkek Öğretmen Okulu olarak kullanılır. 1939’a kadar da kapalı kalır. Ve nihayet 1939’da Çamlıca Kız Lisesi olarak açılır ve ismini bugüne kadar taşır…

Lisenin “ünlü” öğretmenleri
Çamlıca Kız Lisesi’nin en önemli özelliklerinden biri, öğretmenleriydi. Her biri eğitimli, disiplinliydi; hatta bazıları, Türkiye’nin çeşitli alanlardaki önemli isimlerindendi. Bu öğretmenlerden Fuat Öney, daha önce Bağdat ve Suriye Vali Yardımcılığı görevlerinde bulunmuş; 1938-1939’da da bir yıl süreyle, Çamlıca Kız Lisesi’nde tarih öğretmenliği yapmıştı. Okulda ayrıca Reşat Nuri Güntekin, edebiyat (1931), Zahide Özar, resim; Turgut Sunalp, milli güvenlik (1952-1953); Cemil Sena Ongun, felsefe (1946-1947); Hoca Ali Rıza, resim ve Ahmet Mahir İz, edebiyat (1960) derslerine girmişlerdi.

1969’a gelindiğinde, ahşap binanın her an yangın geçirme ihtimali ve depreme karşı dayanıksızlığı düşünülerek, konak bahçesine, bugün de hizmet veren okul binası yapılır. Ahmet Ratip Paşa konağı, o günlerde henüz tarihi eser sayılmamaktadır. Eski öğrencilerden Umran Timur ve birkaç arkadaşının kişisel girişimi ve çabaları sonucunda, ancak 1970’te, Kültür Bakanlığı’nca tarihi eser olarak kabul görür. Fakat bu, okulun bakımsız kalmasını engelleyemez. 1980 yılına kadar, yemekhane ve yatakhane olarak kullanılan konak, sonunda tamamen boşaltılır ve uzun yıllar kendi kaderine terk edilir.

Tek başına doğayla mücadele gücü kalmayan konak, yağmura ve rüzgara teslim olur. Öyle ki, kubbedeki kiraz vitrayların kırılması ile içeri dolan yağmur suları, döşemeleri ve ahşap oymaları tahrip etmiştir. Neredeyse iç merdivenler yoktur. Pencereler kırılmış, eski öğrencilerin anlata anlata bitiremedikleri kütüphanedeki kitaplar rüzgarda uçuşmaktadır. Çiniler büyük zarar görmüştür. Muhteşem büyük avize, “meclise götürüyoruz” yalanıyla alınmıştır. Oysa daha sonra, yine mezunların yaptığı araştırmalarda, meclis kayıtlarında böyle bir avizenin girişi bulunamamıştır. Ne yazık ki şimdiye kadar, okulun tarihçesi ve geçirdiği değişiklikler hakkında tam bir döküm tutulmamış. Onun için araştırmacılar, bazı bilgileri ancak öğrencilerin hafızlarını kaynak kabul ederek edinebiliyorlar.

1988 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın çalışmaları ile, ilk etapta, konağın doğanın tahribatından korunması için çalışmaların başlatılmasına karar verilir. Üç yıl süren bir çalışmanın sonucunda, çatı ve dış cephenin onarımı tamamlanır. Fakat daha sonra, ödeneğin durdurulmasıyla, restorasyon çalışmaları da yarım kalır. Düzenli olarak gerçekleştirilmeyen bu çalışmalar, ne yazık ki bugüne kadar sağlıklı bir sonuca ulaştırılamamış.

UNESCO Avusturya Milli Komisyonu, 12-16 Kasım 1990 tarihinde Viyana’da yayınladığı deklarasyonda, Ahmet Ratip Paşa Konağı’nın artnouveau üslubunda yapılmış seçkin bir örnek olduğunu belirterek, koruma ve gözetim altına alınması gereğini bildirmiş.

Yıl 2004… Milli Eğitim Bakanlığı’nın ödeneği ile yapının tadilat hâlâ devam ediyor. Eski haline ulaşmak çok zor tabii. Çürüyen ahşap oymaları yeniden yapmak imkansız. Çiniler, hiçbir zaman eskisi gibi olmayacak; hatta belki de hiç olamayacak.

Yiten bir şey daha var ki, onu düzeltmek kimsenin elinde değil… Ahmet Ratıp Paşa konağı, eski öğrencilerinin yatakhaneden seyrettiği muhteşem İstanbul manzarasını değil, sadece kendisine yüksekten bakan apartmanları görüyor…

Çamlıca Kız Liseliler Derneği

İstanbul’da bulunan bu kız okulunun derneği, ilk olarak Ankara’da kurulmuş. Küçük hanımlar büyümüş, bazıları Ankara’ya yerleşmiş, bazıları da Ankara’da bulunan ailelerinin yanına dönmüşler. Ama dostluklarını hiç unutmamış, birbirleriyle bağlarını koparmamışlar. Görüşmelerini bir dernek çatısı altında birleştirip, okullarına ve yeni öğrencilere faydalı olmaya karar vermişler. İşte bu düşünceyle, 1973’te, Çamlıca Kız Liseliler Derneği kurulmuş. Öğrenciler için bazı etkinliklerin yanı sıra, Ahmet Ratip Paşa konağının restorasyon çalışmalarının başlatılması için girişimlerde bulunulmuş. Daha sonra İstanbul’da da şubesi açılan dernek, faaliyetlerini bugün de sürdürülüyor.

İlginizi çekebilir

İlgili ürünler