fotokart
4
Koleksiyon

Koleksiyon Sevgisi-8 Harita Koleksiyonculuğu

Deniz Atlası

Koleksiyon Sevgisi yazı dizimizin bu haftaki konusu “Haritalar ve Harita Koleksiyonculuğu”.

İdealist bir Cumhuriyet öğretmeni olan Muzaffer Z. Yıldırımtel‘in 1958-59 yıllarında yazdığı denemelerinden derlenerek 1987 yılında İnkilâp Kitabevi tarafından yayımlanan “Koleksiyon Sevgisi” kitapçığından çeşitli bölümler aktaracağımız bu yazı dizisini keyifle okumanızı dileriz. (Fotoğraf ve çizimler: Semra – Hasan Kurbanoğlu)

Bilmem bir harita paftası üzerinde ya da bir Atlas’ın sayfaları ara­sında saatlerce dalıp gittiğiniz oldu mu? Harita severlere sorarsanız «tadına doyulmaz bir seyirdir, harita ile sanki sohbet edersiniz» cevabını alırsınız.

Gerçekten haritalar, yeryüzündeki birtakım doğal ve beşeri olgu­ları kolayca seçebilmek ve bunları çeşitli bakımlardan açıklamaya gi­rişmek olanağını verir bize. Böylelikle, yorum yapabilme yeteneğimizin gelişmesinde önemli ölçüde katkıları olur.

Harita sevgisinin, üzerinde yaşadığımız dünyayı tanıma merakın­dan kaynaklandığı ileri sürülebilir. Bir yandan, yeryüzünü avucumuzun içi gibi gözlerimiz önüne sermeleri, öte yandan çizim, baskı ve renk güzellikleri, onları pek hoşlanılan koleksiyon eşyaları haline getirmiş­tir.

Haritaları hazırlayan ve haritayla çalışan kurumlarda, ulusal ki­taplıklarda zengin koleksiyonlar bulunmaktadır. Ayrıca, gönlünü harita sevgisine kaptırmış kimselerin, evlerinde küçük çapta koleksiyonlar meydana getirerek kendilerine heyecan verici bir «coğrafya dünyası» yaratmış olduklarını görmekteyiz.

Harita Tipleri ve Harita Koleksiyonculuğu

Haritalar, kullanış amacı göz önünde tutularak, değişik ölçekler ve çizimlerle hazırlanmaktadırlar. Bu görevi çok defa devletlerin belirli res­mi kurumları ve bazen özel firmalar yüklenmişlerdir.

Her biri kapsamına aldığı bölgeye, tematik içeriğine ya da ölçek­lerine göre anılan haritalar, «genel» ve «özel» karekterli olmak üzere iki ana grup teşkil ederler.

Coğrafi manzarayı topluca yansıtan «genel haritalar» üç tipte dü­zenlenmişlerdir:

  1. Büyük ölçekli haritalar (Topografya haritaları) 1/25.000 ve 1/50.000 gibi büyük ölçeklerden biriyle çizilmiş ve ülkenin genişliği ora­nında yüzlerce ve binlerce paftalık «takımlar» halinde yayınlanmışlar­dır. Ülke haritaları içinde en ayrıntılı olanlarıdır.
  2. Orta ölçekli ülke haritaları (Korografya haritaları) 1/100.000 ile 1/500.000 arası ölçeklerle, «çok paftalı takımlar» halinde düzenlenmiş ve daha derli toplu ülke haritalarıdır.
  3. Küçük ölçekli haritalar (Coğrafya haritaları) 1/800.000 ve daha küçük ölçeklerle düzenlenmiş ülke, bölge, kıta. ve dünya haritaları olup, «tek parça» ya da «seri düzenli» parçalar halinde hazırlanmışlardır. Ekserisi «el» ve «duvar» haritası niteliğindedir. Çeşit sayısı bakımından zengindirler.

«Özel içerikli haritalar»a gelince:

Bunların bir kısmı tematik niteliktedir. Büyük ve orta ölçeklerle çizilmiş olanları bulunmakla beraber, çoğu küçük ölçeklerle yapılmış­lardır. Bu tip’in önemli çeşitleri arasında:

  1. Deniz ve kıyı haritaları
  2. Kent plan-haritaları
  3. Karayolları haritaları
  4. Tarih haritaları
  5. Siyasal haritalar
  6. Jeolojik haritalar
  7. Klimatik haritalar
  8. Hidrografik haritalar
  9. Ekonomik haritalar

sayılabilir.

150 binden fazla haritasıyla dünyanın en geniş özel koleksiyonuna sahip David Rumsey. (Görsel Kaynak)

Harita severler arasında, «deniz ve kıyı haritaları», «Kent plan-haritaları» ve «karayolları haritaları» özellikle rağbettedir.

Gerçekten, 150 paftalık «Türkiye kıyı haritaları takımı» başlıbaşına doyurucu bir koleksiyondur. Kaldı ki, İngilizlerin yayınladıkları «dün­ya deniz haritaları (Admiralty)»nın takımına sahip olan kıyı âşıkı bir koleksiyoncu, hiç kuşku yok ki mutlulukların en yücesine erişmiş demek­tir. Keza «kent planları» ya da «karayolları haritaları»ndan oluşmuş bir dünya koleksiyonunun önemi ve zevki de herhalde bundan az olmayacaktır.

«Hazır harita koleksiyonları» sunmaları bakımından ATLAS‘ları da bu konu içinde düşünüyoruz. Atlaslar, yalnızca bir ülkeye özgün coğ­rafya haritalarından oluştuğu gibi, üniversel karekterde ya da içeri­ğine tarihi haritaları almış oluşlarıyla başlıca üç tip gösterirler: Birin­cileri Ülke Atlası, ikincileri Genel Atlas ve sonuncuları Tarih Atlası adıy­la anıyoruz.

Dünyanın bu güne kadar yayınlanmış en mükemmel Coğrafya At­lasları‘nı şöyle tanıtabiliriz :

Alman Atlasları

Stieler Atlas. 254 harita ve yetkin bir dizine sahiptir.

Methodischer Schulatlas. Sydow-Wagner Atlası olarak da anılır. Dünya okul atlasları arasında en iyisi sayılır.

Atlas Antiquus. Kiepert Atlası diye de bilinir. Yetkin bir Tarih Atlası’dır.

Allgemeine Handatlas. 127.5 pafta halinde bir Almanya ülke Atlasıdır.

Stieler Atlası Avrupa Haritası (Stielers Handatlas 1891) Kaynak

İngiliz – Amerikan Atlasları

The Harmsworth Universal Atlas. Londra Coğrafya Enstitü­sü’nce 20. yy. başlarında hazırlanmış, 210 sayfalık muazzam bir koleksiyondur. Sonuna 100.000’den fazla dünya yer adı­nı içeren bir dizin sözlük eklenmiştir. Koleksiyoncular için bir hazine değeri taşır.

World Atlas. Encyclopaedia Britannica’nın ilâvesi olarak hazırlanmıştır. New York’ta basılmıştır. Yetkin bir atlastır.

The Regional Atlas of the World. John Bartholomew tarafından İngiltere’de yayınlanmış ve çok tutunmuştur.

Historical Atlas. W. R. Shepherd tarafından düzenlenmiş bir tarih atlasıdır.

Fransız Atlasları

Atlas Manuel de Géographie Moderne. 1884 yılında basılmış, 75 haritalık bir koleksiyondur. Sonuna ilginç bir «toponi­mi» klavuzu eklenmiştir.

Atlas Général. Vidal – Lablache tarafından hazırlanmış, 420 haritalık bir koleksiyondur.

İtalyan Atlasları

Atlante Internazionale. Italyan Turing Klübü tarafından yayın­lanmış, çok güzel bir atlastır.

İspanyol Atlasları

Atlas Universal. Garcia Araes tarafından hazırlanmıştır. Mad­rid, 1954.

Rus Atlasları

Bol’şoy Sovetski Atlas Mira (Sovyet Büyük Dünya Atlası). En yeni bilgiler göz önünde tutularak ve harita tekniğinin en son anlayışına göre nefis bir şekilde düzenlenmiş ve basılmıştır.

Türk Atlasları

Türkiye Atlası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü’nde ha­zırlanmış ve 1961 yılında basılmıştır. Kullanışlı bir ülke at­lasıdır.

Yeni Türkiye Atlası. Harita Genel Müdürlüğü’nce hazırlanıp, 1977 yılında nefis bir şekilde basılmıştır. İçindeki ülke paftalan 1/500.000 ölçeğindedir. Ayrıca, ülke değerlerini gösteren 83 adet tematik harita ve geniş bir dizine sahiptir. Meraklılarca çok beğenilmektedir.

Harita koleksiyonculuğuna, bir seri seçkin «coğrafya haritaları» ve birkaç ünlü «coğrafya atlası» edinmekle başlamak uygun olur kanısın­dayız. Bir süre, bu nüve malzeme üzerinde meşgul olunmalı, «harita okuma» becerimizi geliştirici çalışmalar yapılmalıdır. Haritalarla ya­kın dostluk kurabilmemiz, onların dilinden ve çizim tekniğinden anla­mamız ölçüsünde gerçekleşecektir.

Böylece, hem harita sevgimizi coşkulu düzeye çıkarmış, hem de koleksiyon meşgalemize en yararlı girişi yapmış oluruz.

Bu arada özel bir «harita dolabı» ve «harita masası» ile bir iki «ha­rita sehpası» ve büyücek bir «mücessem küre» teminine ihtiyaç duyu­lacaktır.

Dilediğimiz tip ve çerçevede, seçkin malzemeli bir koleksiyona sa­hip olabilmek için, önce ciddi bir araştırma yapılması ve yayımlanmış yetkin haritaların bir bir saptanması gereklidir. Toplama uğraşımızın bilgili ve düzenli yürütülmesi buna bağlıdır.

Yazı Dizisi

İlginizi çekebilir

İlgili ürünler

0 Yorum bulunuyor “Koleksiyon Sevgisi-8 Harita Koleksiyonculuğu”

Yorum Yapın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

© fotokart 2025 | Koleksiyon ve Hobi Mağazanız